ข้าวนึ่ง
คือ ข้าวที่ได้จากการสีข้าวเปลือกที่ผ่านการแช่น้ำ
และอบด้วยความร้อนแล้วทำให้แห้งก่อนทำการสี
ข้าวพันธุ์พื้นเมืองของไทยหลายพันธุ์เป็นที่นิยมจากต่างประเทศแต่เป็นข้าวที่มีท้องไข่
(chalky kernel)
มาก เมื่อนำมาผ่านกระบวนการสีขัดจะเกิดการแตกหักสูงทำให้ได้ข้าวสารคุณภาพต่ำ
เนื่องจากภายในของเมล็ดพันธุ์ข้าวส่วนใหญ่ประกอบด้วยแป้ง (starch) ซึ่งประกอบด้วย endosperm (เนื้อเยื่อซึ่งทำหน้าที่เก็บสะสมอาหาร)
ภายใน endosperm
มีช่องว่างอยู่ทั่วๆไปซึ่งประกอบด้วยอากาศและความชื้น ช่องว่างเหล่านี้อาจเกิดจาก
รอยร้าว หรือรอยแตกของ endosperm ขณะเก็บเกี่ยว
ฉะนั้นเมื่อนำข้าวเปลือกเหล่านี้ไปขัดสีจะทำให้เกิดการแตกหัก ถ้าเอาเมล็ดข้าวเปลือกเหล่านี้ไปผ่านกระบวนการเชื่อมรอยร้าวเสียก่อนโดยทำให้แป้งภายใน
endosperm
เกิดการกลายเป็นแป้งสุก
(gelatinization)
ในความร้อนที่พอเหมาะก็จะทำให้รอยร้าวหายไป
เมื่อนำเมล็ดไปสีขัดการแตกหักก็ย่อมที่ลดลงจึงทำให้เกิดกระบวนการผลิตข้าวนึ่งขึ้น
“การผลิตข้าวนึ่ง” คือ
การนำข้าวเปลือกมาแช่น้ำก่อนแล้วตามด้วยการนึ่ง หรืออบด้วยความร้อน
และนำไปตากแดดให้แห้งก่อนนำไปทำการสีและเก็บรักษา
ภาพแสดงลักษณะของข้างที่ผ่านการนึ่ง